Phương Ngữ- Phần Phụ Lục

PHẦN PHỤ LỤC

I-Chép lại bài VÈ CÁC CHỢ

(trong ĐỒNG HÀNH CÙNG CA DAO của LÊ GIANG)

Nghe vẻ nghe ve, nghe vè các chợ.
Sớm mơi xách rổ, đi giáp một vòng.
Hàng hoá mênh mông, kêu bằng Chợ Lớn.
Thiên hạ phát ớn, là chợ Bình Đông.
Ấm bụng no lòng, kêu bằng Chợ Gạo.
Thật là huyên náo, là chợ Bến Thành
Xúm nhau giựt giành, là chợ Bến Tranh.
Ăn ở hiền lành, là chợ Thủ Đức.
Tối mò như mực, là chợ Gò Đen.
Cẳng bước không quen , là chợ Gò Vắp.
Chẳng lo đèn tắt, đi chợ Gò Dầu.
Sợ má đợi lâu, đi chợ Bà Quẹo.
Không trì cũng kéo, là chợ Bến Tre.
Chợ mà vắng hoe, kêu bằng Chợ Đũi.
Aên mặn như muối, là chợ Cầu Kho.
Nấu nướng khỏi lo, là chợ Xóm Củi.
Coi chừng lửa khói, là chợ Lái Thiêu
Vắng mẹ nó kêu, là chợ Bến Nghé.
Ai mà đau khổ, đi chợ Sầu Riêng.
Gục xuống gục lên, kêu bằng chợ ế.
Đạp nhằm quị té , là chợ Cần Chông.
Rượt chạy lòng vòng, là chợ Chồm Hổm.
Làm ăn yên ổn, là chợ Biên Hoà.
Hay hát hay ca, là chợ Phước Lý.
Toàn là thi sĩ, đúng chợ Cần Thơ
Nó cắn ơ hờ, là chợ Rạch Kiến.
Vừa nói vừa nghiến, là chợ Cái Răng.
Ăn nói lăng xăng, đâu bằng Chợ Quán.
Người ưa bàn tán, Ra chợ Bùng Binh.
Không dính trong mình, là chợ Cần Giuộc.
Muốn gặp Trời Phật, đi chợ Long Hoa.
Phơi lúa mau khô, thì đi Chợ Đệm.
Rờ êm như nệm, là chợ Sài Gòn.
Đàn bà chết chồng , xuống chợ Rạch Giá.
Không ăn thịt cá, tời chợ Hà Tiên.
Cho người tới biên, là chợ Bến Thuế.
Tướng sĩ xe pháo, là chợ Bàn Cờ.
Vợ bỏ bơ vơ, chợ Cầu Ông Lãnh.
Người nào cũng bảnh, là chợ Cái Cơm.
Khỏi lo bần cùng, là chợ Phú Quới.
Chưa đi mà tới, là chợ Cà Mau
Chẳng được ngọt ngào, là chợ Đà Lạt.
Ngứa gãi sột soạt, là chợ Hóc Môn.
Nghe kêu hết hồn, là chợ Trà Cú.
Xe chạy ngắc ngứ, là chợ Gò Công.
(Ai biết xin mời, tiếp theo vè chợ)

II-Chép lại bài MƯỜI HAI CON GIÁP

(nghe truyền miệng trong dân gian)

Tuổi tí là con chuột nhà,
Bắt vịt, bắt gà, trổ ngách đào hang.
Tuổi Sửu con trâu kình càng,
Cày chưa đúng buổi đã mang cày về.
Tuổi Dần con cọp chỉn ghê,
Bắt người ăn thịt, tha về non cao.
Tuổi Mẹo là con mèo ngao,
Hay quấu hay quào, ăn vụng quá tinh.
Tuổi Thìn rồng ở thiên đình.
Hô phong hoán võ, ẩn mình trên mây.
Tuổi Tị rắn ở cội cây,
Nằm khoanh trong bộng, không hay điều gì.
Tuổi Ngọ ngựa ô đen sì,
Ỷ mình chạy giỏi, ngại gì đường xa.
Tuổi Mùi là con dê chà,
Có sừng có gạc, râu ria um sùm.
Tuổi Thân con khỉ ở lùm,
Trèo qua trèo lại, rớt ùm xuống sông.
Tuổi Dậu con gà vàng lông,
Có mỏ, có mòng , hay gái ó o.
Tuổi Tuất là con chó cò,
Nằm khoanh trong lò lỗ mũi lọ lem.
Tưỏi Hợi, con heo ăn hèm,
Làm chuồng nhốt lại, nhịn thèm thở ra.

III-Chép lại trong ĐỒNG HÀNH CÙNG CA DAO của LÊ GIANG)

Xứ hiểm địa chim kêu vượn hú,
Dế ngâm sầu nhiều nỗi đa đoan.
Ngó dưới sông thấy cá mập lội nghinh ngang
Nhìn dưới suối thấy sấu nằm hơn trăm khúc
Con tới đây là nguồn cao nước đục
Loài thú cầm nhiều thứ gớm ghê.
Gấu chằn tinh lai vãng dự bên hè
Còn gấu ngựa tới lui khít vách
Ra một đỗi xa ngoài mé rạch.
Thấy beo nằm đếm biết mấy ngàn
Ngó lên bờ thấy cọp dọc ngang
Lần tay tính biết bao nhiêu chục
Bầy chồn cáo đua nhau lúc nhúc
Lũ heo rừng trừng giỡn bất loạn thiên
Đá chân hòn hươu chạy giáp dấu liền
Nhìn triền núi nai đi nối gót
Đôi vượn bạch nựng con thánh thót
Cặp dã nhơn cất tiếng rảnh rang
Ngó sau lưng thấy kỳ lân lửa mặt đỏ nanh vàng
Nhìn trước mặt voi đông lố nhố.
Hướng Đông Bắc công kêu tố hộ
Cõi Tây Nam gà rừng gáy ó o
Ngó trên cây thấy khỉ đột mặt đen mò
Nhìn xuống đất thấy lọ nồi răng trắng xác
Xứ Tà Lơng nhiều con thú ác
Lọt vào rừng ắt chẳng đặng về
Muôn đàn ong xây tổ tứ bề
Loài ong độc kể sao cho hết
Các thứ kiến, kiến nào cũng nghiệt
Dòng kiến hùm đếm biết ngàn bao
Đường cheo đi qua lại non đèo
Dấu thỏ lội dưới chân non liễu...
Dòng đẻn cườm rất nên quá dữ
Chạm vào người ắt phải bỏ mình
Loài sứa gai đụng tới thêm kinh
Con cá cóc chạm vào đau nhức
Cá mang ếc trúng vào thúi thịt
Lưỡi hồng đao mang nó khó ngồi
Sớm mơi ra vào muỗi tựa trấu xay
Rạng đông rồi bù mắt lấp chơn tay
Sau bực thạch biết bao nhiêu con vích
Trước sân đình rắn hổ ở chật đường
Khi lặn trời gối tuyết dầm sương
Giờ tắt nắng đồi mồi ra hứng tuyết
Bầy chim ấy đố ai biết hết
Muôn thú cầm, người thấy hảo tình
Khi lặng trời bầy sam nổi linh đinh
Cơn sóng gió cua bò chật đất
Ốc len ở như bao hòn núi chất
Biển bãi bùn sò ở bất loạn thiên
Kìa là chim phụng, chim loan, cao các
Hồng hoàng thẳng cánh bay lên...
U Minh nước đỏ choại dớn cóc kèn
Ăn ở cho hiền dạo chơi với rắn.
Bất kỳ sâu cạn, rắn nước rắn râu
Bay trên trời cao, rắn rồng uốn khúc
Chạy ngang chạy dọc, rắn ngựa phóng theo
Hút gió thật kêu là con rắn lục
Mái gầm lục đục, bò chậm như rùa
Mổ xuống bất ngờ hổ mây ẩn núp
Coi chừng nó quất, là con rắn roi
Ra đồng dạo chơi, là rắn bông súng
Đựng đầy một thúng, là rắn cạp nia
Ăn rồi ngậm nghe, hổ hành nấu cháo
Dữ mà nhỏ xíu, đúng thiệt rắn trun
Chớ nên coi thường, con rằn ri cóc
Rắn mà muốn học làm cậu ông Trời
Có khách hay mời, là con hổ chuối.
Con rằn ri cá, thấy nước thì ham
Hình vóc hiên ngang, rắn voi, mỏ vọ.
Thật là đáng sợ, chàm oạp, hổ mang.-

IV-Chép CHỈ VÌ MỘT CHỮ ĂN trong

ĐỒNG HÀNH CÙNG CA DAO của LÊ GIANG

Ăn lông ở lỗ, từ thuở tạo thiên,
Hôm sớm cửa thiền, ăn chay niệm Phật.
Cả đời chật vật, làm không đủ ăn.
Tánh hay hiểu lầm, làm sao ăn ở.
Biết ăn theo thuở, biết ở theo thời
Tài sức thua người, thì bị ăn hiếp.
Đờn ca ăn nhịp, mới thật tài năng.
Người không chịu làm, hay đi ăn ké.
Cần phải tránh né, cái bọn ăn dơ.
Vừa vét vừa quơ, muốn ăn trọn gói.
Hễ ăn một đọi, thì nói một lời.
Ăn phải coi nồi, ngồi thời coi hướng.
Ăn càn nói bướng, là đứa du côn.
Mắc mưu thằng khôn, đồ ăn cám sú.
Thợ rèn không có, con dao ăn trầu.
Càng thấm về lâu, ăn cơm với mắm.
Ăn bát cơm hẫm, chạy ba quãng đồng.
Nhiều món coi thường, lại ăn nên thuốc.
Ăn mặn khát nước, quả báo nhãn tiền.
Phải biết ăn kiêng, bảo toàn xuân sắc.
Voi ăn bọ mắt, biết chừng nào no,
Ăn cơm thịt bò, thì lo ngay ngáy.
Ăn cơm với cáy, thì ngáy o o.
Kết tóc xe tơ, ăn đời ở kiếp.
Người không lịch thiệp, ăn nói vụng về.
Giàu có phủ phê, còn ăn bòn mót.
Gặp chuyện ấm ức, bỏ ngủ quên ăn.
Cái bọn vong ân, ăn cháo đá bát.
Ăn cho mập xác, chẳng ai được nờ.
Ăn mà không lo, của kho cũng hết.
Người khôn thì biết, ở kiệm ăn cần.
Chợ búa ở gần, ăn hàng luôn miệng.
Không sợ mang tiếng, ăn đút tỉnh bơ.
Tuổi ăn chưa no, nên lo chưa tới.
Tiền không cạn túi, ăn nên làm ra.
Kẻ ăn cơm nhà, ta bà khắp xóm (cn:đuổi gà hàng xóm)
Tánh người xí xọn, ăn tục nói leo.
Người không biết điều, ăn xong quẹt mỏ.
Bới đất nhổ cỏ, ăn nhịn để dành.
Con nít lang thang, lượm đồ ăn mót.
Ăn mày đổ ruột (bằng) nhà giàu đứt tay.
Được ăn gia tài, như diều gặp gió.
Lương tâm sáng tỏ, ăn gian làm gì?
Ăn xổi ở thì, cả đời nghèo khổ.
Đi xin đi xỏ, là kiếp ăn mày.
Ăn cắp quen tay, ngủ ngày quen mắt.
Ăn bám người khác, thiên hạ chê cười.
Mặt mũi vui tươi, thì dễ ăn ảnh.
Nửa đêm lanh lảnh, tiếng vạc ăn sương.
Khoét vách đào tường, thiệt quân ăn trộm.
Tay chưn nghịch ngợm, có bữa ăn đòn.
Một mất một còn, quyết ăn thua đủ.
Ngày ngày lam lũ, tới tháng ăn lương.
Thời thế nhiễu nhương, quan ăn hối lộ.
Gặp thời vận đỏ, rủ nhau ăn mừng.
Hết kế vô phương, ăn nhờ ở đậu.
Người hám danh lợi, chịu đấm ăn xôi.
Mấy đứa chơi bời, ăn ngang nói ngược.
Cò ke lục chốt, theo đóm ăn tàn.
Sửa soạn đàng hoàng, chờ ngày ăn hỏi.
Bảo ban chỉ vẽ, kẻ ăn người làm.
Có tính lưu manh, thường hay ăn quịt.
Chi nhiều thu ít, ăn đấu trả bồ.
Cái miệng bô bô, ăn càn nói bậy.
Khéo lo khéo chạy, thì khỏi ăn đong.
Lúa thóc đầy đồng, không còn ăn độn.
Người không thể thống, ăn tục nói thô.
Ăn nói hồ đồ, thường hay đôi chối.
Rào đường bít lối, hết chỗ ăn thông.
Nói chuyện lòng vòng, kể như ăn trét.
Mặc tình la hét, cũng chằng ăn thua.
Lỡ ăn xôi chùa, nên đành ngậm miệng.
Bao nhiêu vốn liếng, ăn lần ăn mòn.
Được bữa tinh tươm, tha hồ ăn vã.
Ăn trầu nhả bã, ăn tép bỏ đầu.
Người hay càu nhàu, ăn thoi cũng đáng.
Nhiều tay phá đám, cá chẳng ăn câu.
Vừa cấu vừa cào, muốn ăn trọn gói.
Hàng đem ký gởi, được ăn huê hồng.
Cả lũ a tòng, ăn tươi nuốt sống.
Ăn lời tuỳ chốn, bán vốn tuỳ nơi.
Giỏi lọc lừa đời, ăn gian qua mặt.
Gặp hồi cơ cực, ăn gởi nằm nhờ.
Giàu có bất ngờ, nhờ ăn đút lót.
Ngày rằm mùng một, sám hối ăn năn.
Bị vợ cằn nhằn, chồng bớt ăn nhậu.
Người mà sống ẩu, chỉ biết ăn chơi.
Ăn không ngồi rồi, nhà tan cửa nát.
Đứa nào chơi gác, ăn thẹo để đời.
Đừng ăn một nơi, nói thời khác nẻo.
Ăn bát cơm dẽo, nhớ nẻo đường làng.
Học hành giỏi giang, nói như ăn gỏi.
Cầm tinh thầy bói, ăn ốc nói mò.
Người mất tự do, ăn chung ở chạ.
Chồng thời ăn chả, vợ lại ăn nem.
Hò hát lem nhem, thì không ăn khách.
Ăn bám người khác, thiên hạ chê cười.
Giữ đạo làm người, ăn ngay nói thật.
Nói năng hoạt bát, kể như ăn tiền.
Sống mà quá hiền, thường bị ăn chận.
Than thân trách phận, cũng chẳng ăn nhằm.
Ăn tiêu kiệm cần, lo xa biết nghĩ.
Anh hùng hồ hải, uống máu ăn thề.
Lắp ráp vụng về, thì không ăn khớp.
Cái quân ăn cướp, đoạt của giết người.
Một cắc không lời, ăn khoai cả vỏ.
Không biết mắc cỡ, thì khoái ăn chui.
Út mà con trai, thì ăn hương hoả.
Ăn no ngủ kỹ, người sống vô tư.
Kẻ ăn báo cô, không biết xấu hổ.
Ăn mày quen ngõ, mấy thuở đi lầm.
Ăn no lại nằm, dài lưng tốn vải.
Làm trai thời đại, ăn vóc học hay.
Nhớ kẻ trồng cây, khi mình ăn trái.
Đua đòi bay nhảy, tìm cách ăn lời.
Hứa hẹn tù tì, cho ăn bánh vẽ.
Chồn đèn mắc bẫy, vì bởi ăn quen.
Thua cú phạt đền, hết mong ăn cược.
Giở trò chấm mút, ăn bớt của dân.
Vấy máu ăn phần, là quân xỏ lá.
Hễ kiến ăn cá, thì cá ăn kiến.
Muốn cho thuận tiện, có mì ăn liền.
Nhờ làm ra tiền, ăn sung mặc sướng.
Gia đình lộn xộn, tính chuyện ăn riêng.
Cà tỏi cà riềng, ăn bóng nói gió.
Tay chưn nhám nhúa, ăn xén bạn bè.
Ngựa phải ăn xe, nước cờ gặp thế.
Lo giùm chút xíu, cũng ăn tiền đầu.
Thấy pháo nhảy vào, là lân ăn bạc.
Làm thơ lục bát, thì phải ăn vần.
Bị hà ăn chân, vì dầm dưới ruộng.
Người không tự trọng, ăn cơm hớt hoài.
Mồm miệng có quai, ăn thật làm giả.
Người hay ăn vạ, nào có ra chi.
Kẻ chạy người đi, coi không ăn rập.
Chuyện không ăn nhập, xin đừng xía vô.
Tuổi ăn chưa no, nên lo chưa tới.
Con nít một tuổi, thì ăn thôi nôi.
Chuyện đã lỡ rồi, vì ăn công ký.
Hở ra một tí, ngồi đợi ăn chia.
Nói chuyện trật chìa, vì không ăn ý.
Say sưa bí tỉ, cho chó ăn chè.
Xót phận gà què, cối xay ăn quẩn.
Số kiếp lận đận, ăn chực nằm chờ.
Hết bán hết mua, vì ăn hết vốn.
Vừa ăn vừa ngốn, như tằm ăn lên.
Con gái muốn nên, thì đừng ăn vụng.
Mấy thằng ba trợn, ăn có ó không.
Nếu biết đồng lòng, ăn trùm thiên hạ.